DE BELOFTE

De zin en onzin van zestig jaar ontwikkelingssamenwerking, gezien door de ogen van een Afrikaans dorp, of:
Hoe het westen de derde wereld zestig jaar lang grote beloftes deed, die het nooit waarmaakte

drie bewoonsters van het dorp Toamfom, waar de film zich afspeelt

om de film te bekijken, klik hier

DE BELOFTE is de titel van mijn documentaire uit 2011 over Afrika. Hij werd uitgezonden door de IKON. Het hart van de film wordt gevormd door intieme portretten van Mary, Ruth en Gideon, drie jonge Ghanezen die in het afgelegen dorpje Toamfom proberen te overleven. De film duurt meer dan een uur en ik neem ruim de tijd om alle aspecten van hun dagelijks leven te laten zien. Op die manier ontwikkelt de kijker een persoonlijke relatie met ze en krijgt hij begrip voor hun situatie. Elke dag is een strijd om het bestaan. Puur om te overleven, op een manier die mensen zich in het westen nauwelijks meer kunnen voorstellen. Op de achtergrond speelt de vraag: wat heeft alle ontwikkelingshulp eigenlijk voor zin gehad? Volgens velen staat Afrika er nu, 1000 miljard dollar en 60 jaar verder, slechter voor dan in 1947 toen het allereerste hulpprogramma van de VN begon. Wat ging er mis? En wat kunnen we beter doen? De titel is ontleend aan de zogenaamde Millenium Doelen, de zoveelste belofte van het westen aan de derde wereld die niet zal worden ingelost.Een belangrijke reden van veel mislukte projecten is het feit dat het westen de ontwikkelingslanden haar eigen denk- en uitvoeringsmodellen heeft opgelegd.
De visie van de vierde hoofdpersoon van deze film, de Ghanees Kofi Akonnor, is dan ook dat de verantwoordelijkheid voor ontwikkelingsprojecten zo snel mogelijk bij de Afrikanen moet worden gelegd. Akonnor was voorzitter van de Regionale Raad voor West-Afrika, een organisatie die veel hulpgelden beheert.Nadrukkelijk bevinden we ons gedurende de film ‘in Afrika’ en kijken we zoveel mogelijk met Afrikaanse ogen naar de thematiek.

De film ging op 26 september in premiere tijdens het Nederlands Filmfestival. Aan de premiere was ook een debat verbonden tussen Jan Pronk en Arend Jan Boekestijn over de toekomst van ontwikkelingssamenwerking. Moderator was Harm Ede Botje, redacteur van Vrij Nederland.

Uit de pers:

'De Belofte is een documentaire waarin het effect van de westerse hulp aan Afrika ter discussie wordt gesteld. Wat hebben al die mooie plannen, zoals de Millennium Doelen, eigenlijk opgeleverd? Wat is het effect van de westerse hulp aan Afrika ? Het is een veelbesproken onderwerp nu de huidige regering flink wil korten op het budget voor ontwikkelingssamenwerking.

Ook filmmaker Ton van der Lee is kritisch over de manier waarop daar tot nu toe invulling aan is gegeven. Maar hij ziet ook, hoe het anders kan. In de documentaire volgt Van der Lee drie jonge Afrikanen in een dorp in het Ghanese regenwoud. Voor hen is de hulp uit het Westen slechts een niet nagekomen belofte. Eén van de hoofdpersonen is de 15-jarige Ruth. Ze wil dolgraag verpleegster worden en heeft daar ook de talenten voor, maar ze heeft geen geld om haar school af te maken. Van der Lee: 'Ze is intelligent, spreekt goed Engels en heeft geen man of kinderen die haar tegenhouden. Dit meisje is een nieuwe Afrikaanse. Ze zou ver kunnen komen. Maar er is niemand die haar helpt. Het tragische is, dat ze waarschijnlijjk nooit uit deze armoede zal geraken.' Van der Lee hoopt dat zijn film een bijdrage levert aan het debat over ontwikkelingssamenwerking. Zelf werkte hij jarenlang in Afrika en zag hij hoe veel goedbedoelde ontwikkelingsprojecten faalden. 'De beloftes van het Westen zijn gemaakt met goede wil, maar zijn gebaseerd op westerse denkmodellen. Mijn boodschap met deze film is: laat de Afrikanen het zélf doen vanuit hun eigen cultuur en laten we samen daarin een nieuwe weg vinden.'.

De film onderzoekt een alternatief voor de huidige vormen van ontwikkelingssamenwerking: kan het westerse geld niet beter worden ingezet om de Afrikanen hun eigen mensen zelf te laten helpen? Kunnen Afrikanen beter dan 'het westen' bepalen hoe ontwikkelingssamenwerking er uit moet zien?
De Belofte wil in het licht van de huidige 'bewustwordingstrend' een bijdrage leveren aan het vergroten en verbreden van het draagvlak voor het nieuwe beleid.
De toon in het maatschappelijk debat over ontwikkelingssamenwerking is nu vaak niet positief, maar hulp is van onverminderd belang.'

ACHTERGROND

Zestig jaar lang heeft het westen de derde wereld beloofd, dat alles snel beter zou worden. Keer op keer bleken deze goede bedoelingen, met name voor Afrika, niet veel meer dan een belofte die nooit werd ingelost.
Sinds het einde van de jaren veertig hebben de westerse landen ruim 2500 miljard dollar aan ontwikkelingshulp besteed. Recentelijk is er een groeiende stroom van kritiek op gang gekomen, die stelt dat deze hulp grotendeels verspild is.
In 2000 kwam de VN met een nieuwe, grootse belofte aan de derde wereld, die met veel fanfare werd aangekondigd: de millennium doelen.  In een periode van 15 jaar zouden acht ambitieuze doelstellingen worden verwezenlijkt, waaronder halvering van de armoede en gelijke rechten voor mannen en vrouwen.
Inmiddels is duidelijk dat deze millennium doelstellingen niet gehaald zullen worden. Sterker nog, op meerdere van de acht doelen is achteruitgang te bespeuren.